Folik asit, bir B vitaminidir. Doğum anormallikleri, kanser türlerinden bazıları ve kalp damar rahatsızlıkları bu vitamin eksikliğinden kaynaklanabilir. Bu vitamin yeşil yapraklı bilgilerde yaygın şekilde bulunur. Bir insanın folik asite olan ihtiyacı tükettiği yiyeceklerden rahatlıkla sağlanabilir.

Yazımızda, folik asit nedir, eksikliğinde karşılaşılan durumlar ve folik asit nelerde bulunur konuları başta olmak üzere folik asit hakkında merak ettiğiniz bir çok başlığa değineceğiz. Keyifli okumalar.

Folik Asit Nedir? 

İnsan vücudu için bu kadar önemli bir vitamin olan folik asit, sentetik yapıda ve suda erime özelliği olan bir vitamindir. Vücudun genel işleyişini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için önemlidir. Aminoasitlerin dönüşmesini sağlamasının yanında DNA yapısındaki nükleik asitlerin yapımında ve kan hücrelerinin çoğalmasında ve oluşumunda etkilidir.

Folik asit, gebelik döneminde bebeğin gelişimi açısından alınması gereken bir vitamindir.  Sinir sistemi bebeğin ilk gelişen sistemlerindendir. Bu vitamin bebeklerin sinir sisteminin gelişiminde önemli bir yere sahiptir. 

Suda erime özelliği olan folik asitin ısı etkisiyle rahat bir şekilde parçalanabileceği bilinir. Bu nedenle folik asit içeren besinler uzun süre pişirilmesi tavsiye edilmez. Bu kapsamda ekmek, makarna, unlu mamüller ve kahvaltılık gevreklere üretim aşamasında folik asitin eklendiği bilinmektedir. Böylece kişilerin gerekli olan vitamini bu çok tüketilen besinler aracılığıyla alması amaçlanmaktadır. 

Folik Asit Ne İşe Yarar?

Folik asitin uzmanlar tarafından dile getirilen faydalarından biri vücut canlılığını sağlamasıdır. Bu etki doğmadan önce kendini gösterir. Burada anne karnındaki bebek için folik asit ne işe yarar sorusu akla gelebilir. Önceden de bahsettiğimiz gibi bebeğin sinir sisteminin oluşumunda etkili bir vitamindir. Hamilelik sürecinde bu vitaminin eksikliği doğum sırasında ve sonrasında oluşacak hastalıkların (doğum defektlerinin) nedeni olabilir. 

Folik Asit Kimyasal Formülünü Gösteren görsel

Folik asitler, aynı zamanda kemik iliğindeki beyaz ve kırmızı kan hücrelerinin yapımında da işlevsel bir rol oynar. Hücrelerin yenilenmesinde ve yeni hücre oluşumunda etkilidir. Bu etkilerinin yanında karbonhidratların vücut için gerekli enerjiye dönüşmesini sağlar. 

Folik asitin gen farklılaşmasını engelleyerek kansere neden olabilecek durumları ortadan kaldırdığı bilinmektedir. Ayrıca kalp krizi, felç gibi rahatsızlıkların sebebi olan damar sertliğini önler.

Folik Asit Faydaları Nelerdir?

  • Folik asit faydaları açısından değerlendirildiğinde vücut için hayati öneme sahiptir. Örneğin DNA sentezi anında farklılaşmayı önlediği için kanser önleyici vitamin olarak adlandırılır. 
  • Hücrelerin yenilenmesi ve yapımı açısından faydalı bir vitamindir. Kan hücrelerinin üretilmesi üzerindeki etkisi ile hemolitik anemi gibi kan rahatsızlıklarının oluşmasını engelleyebilir. 
  • Özellikle hamilelik ve bebeklik dönemlerinde alınması gerekli bir vitamindir. Bunun sebebi ise bu vitaminin hücre oluşumu üzerindeki etkisidir. 
  • Çocuk sahibi olmak isteyen çiftler açısından üreme hücrelerinin gelişimi ve oluşumuna katkı sağladığı için önemlidir. Gebelik öncesi düşük doğurganlığın önüne geçebilmek için anne ve babanın bu vitamini kullanması tavsiye edilmektedir.  
  • Folat alımı kalp hastalığı riskini azaltır. Yüksek kan basıncını azalttığı için kalp sağlığını korumaya yardımcı bir vitamindir. 
  • Folik asitin eksik olduğu kişilerde depresyon olma oranının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Depresyon tedavisi için kullanılan ilaçlarla beraber folik asit ilaçlarının kullanılması önerilir. Böylece tedavinin etkisi artırılmaya çalışılır. 
  • Oksijen sağlayan kan hücrelerinin yapımına yardımcı olan folik asit, vücut fonksiyonları için hayati öneme sahiptir. Yeterli düzeyde alındığında bir çok hastalığa karşı korumaya sağlayabilir. 


Hamilelikte Folik Asit

Hamilelikte folik asit içeren besinlerin tüketimi ve takviyesi hem anne hem de bebeğin sağlığı açısından oldukça faydalıdır. Hamilelikten önce ve hamilelik sürecinin ilk üç ayında bu vitamine olan ihtiyaç artar. 

Hamilelikde Folik Asit Kullanan Kadın

Hamilelik öncesinde folik asitin kullanımı bebeğin sinir sistemi organlarının (beyin, omurilik vb.) gelişimi açısından önemlidir. Bu organların gelişim dönemi hamileliğin ilk dört haftasıdır. Düşük folat fetüsün gelişim sürecinde nöral tüp kusurlarına sebebiyet verebilir. 

Bu dönemde yeterli miktarda folik asit alımı sonraki dönemde gelişebilecek beyin ve omurilikle alakalı rahatsızlıklarının önüne geçmektedir. Eğer hamilelik süreci bu dönemden sonra fark edilirse hemen bu vitaminin alımına başlanmalıdır. 

Bebek sahibi olmayı düşünen kadınlar, mutlaka folik asit kullanımını ciddiye almalıdır. Hekimin önerdiği şekilde ilaç ve besin takviyesi şeklinde bu vitamin alınmalıdır. 

Folik Asit Eksikliğinde Ne Olur?

Folik asit eksikliği kişilerde kansızlık durumunun (megaloblastik anemi) ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bebeklerde ise bu vitaminin eksik olmasından kaynaklı bazı rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Bunların bilinenleri arasında bebeğin omurgasının kapanmaması, omurgada kese bulunması ve beyin gelişiminde yaşanan sıkıntılar yer alır. 

Folik asit suda çözünen bir vitamindir. Bu yüzden vücutta depolanmaz. Her gün gereken miktarda alınması tavsiye edilir. Vitamin fazlalığı vücut tarafından idrarla atılır. Vücutta folik asit eksikliğin sebepleri şu şekilde sıralanabilir: 

  • Aşırı alkol kullanımı
  • Çok pişirilen sebze ve meyvelerin folik asit miktarının azalması yada kaybolması
  • Böbrek hastalarının diyalize girmeleri
  • Kullanılan ilaçların folik asit eksikliğine sebep olması
  • Dengesiz ve yetersiz beslenme alışkanlığı 
  • Sindirim sistemi ile ilgili bazı rahatsızlıklar (çölyak vb.)
  • Kontrolsüz ve aşırıya kaçan diyetler


Folik Asit Eksikliği Tehlikeli Mi?

Vücutta folik asitin eksikliği tedavi edilmediğinde tehlikeli sonuçlar doğurur. Yetişkinlerde megaloblastik anemi adı verilen kan rahatsızlığına sebep olur. Aneminin ağırlaşması sonucu kalp yetmezliği gibi ciddi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. 

Ayrıca B12 vitamini eksikliği ile birlikte folik asitin eksik olması bellek sorunlarına ve davranış bozukluklarına yol açabilir. Bunun yanında sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar da gelişebilir. 

Hamile kadınlarda folik asit eksikliği bebek için ciddi problemlere sebebiyet verebilir. Bebekte anomali görülebilir. Anomali, çeşitli nedenlerle bebeğin fiziksel yapısında ortaya çıkan sorunlardır. 

Düşük folat seviyesi özellikle yaşlılarda demans riskini artırmaktadır. Yaşlılarda bu vitaminin yeterli alınmaması zihinsel bozukluklara neden olmaktadır. 


Folik Asit Testini elinde tutan Doktor

Folik Asit Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Folik asit eksikliği belirtileri özellikle kansızlık durumu yaşandığında kendini gösterir. Kansızlıkla beraber dokular ihtiyacı olan oksijeni alamaz. Bu nedenlerle bazı semptomlar ortaya çıkar. Bu belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

  • Nefes darlığı
  • Baş dönmesi 
  • Halsizlik
  • Dilin şişmesi
  • Ağız içerisinde oluşan yaralar
  • Kilo alamama
  • Uyku hali 
  • Aşırı sinirlenme
  • Sindirime bağlı gelişen rahatsızlıklar (mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı)
  • Hafıza problemleri
  • Depresyon hali 
  • Nörolojik belirtiler (yanma, karıncalanma ve batma vb.)

Bunlar yaygın belirtilerdir. Ayrıca kalp atışı ve nefes alıp vermenin hızlanması gibi nadir görülen belirtiler de vardır. Gelişme çağındaki çocuklarda yukarıdaki belirtilerin dışında büyüme hızında yavaşlama da görülebilir. Bunun dışında şok diyetler sonrası aşırı kilo kaybı yaşayan kişilerde de bu eksikliğe rastlanır. 

Bu belirtilerin varlığı folik asitin eksikliğini gösteren tam bir kanıt değildir. Kan tahlili yapılmalı ve kan değerlerine bakılmalıdır. Böylece doğru teşhis konulmuş olacaktır. 

Folik Asit Eksikliği Nasıl Giderilir?

Folik asit eksikliğinin giderilebilmesi için öncelikle bu eksikliğin sebebi bilinmelidir. Eksikliğin sebebi emilim bozukluğu olabilir. Böyle bir durumda öncelikle bu rahatsızlığın tedavi edilmesi gerekir.

Besinlerde çok yaygın bir vitamin olmasına rağmen eksikliği de aynı ölçüde çok görülen bir rahatsızlıktır. Folik asit düşüklüğü yaşayan kişilerde günlük folat alımı artırılabilir. Bunun dışında doktorun tavsiyesi ile takviye ilaçlar kullanılarak tedavi edilebilir. 

Bu vitamini işlenmemiş gıdalarda yoğun olarak vardır. Folik asitin bol miktarda bulunduğu yeşil sebzeler tüketilerek eksikliği giderilebilir. Bu sebzeler uzun süre haşlanmamalıdır. Çünkü çok fazla ısıya maruz kaldıklarında folik asit miktarı azalmakta ve kaybolmaktadır. 

Bu sebzelerin dışında folik asit takviyesi içeren tablet ve kapsüller kullanılabilir. Bu takviyeler doğal beslenme yerine geçmez ve aynı etkiyi göstermez. Gıda takviyesi yada bitkisel karışımlar kullanılırken içerisindeki vitamin miktarlarına dikkat etmek ve uzman tavsiyesi ile kullanmak gerekir. 

Folik Asit Kimlere Verilir?

Folik asit yetişkin bir insanın günlük 400 mcg alması gereken bir vitamindir. Bu vitamin yeteri miktarda alınmadığında çeşitli sağlık problemlerine neden olabilir. Doktor gerekli gördüğü takdirde folik asit kullanımı hipertiroidizm, karaciğer hastalıkları, emilim bozuklukları, hemolitik anemi gibi rahatsızlıkları olan kişilere önerilir. Çünkü bu rahatsızlıklar kişinin folik asite olan ihtiyacını artırır. 

Özellikle çocuk sahibi olmayı isteyen çiftler ve hamileler için gerekli kontrollerin ardından folik asitin kullanımı önerilir.

Folik Asit Ne Zaman Alınmalı?

Hamilelik planlanıyorsa gebelikten 6-8 hafta önce bu vitamin takviyesine başlanabilir. Hamilelik öncesi dönemde hem erkeğin hem de kadının bu takviyeyi alması önerilir. Ayrıca hamilelik sürecinin ilk 3 ayında da folik asitin kullanımı tavsiye edilir. 

Folik asit eksikliğinden kaynaklanan rahatsızlıkların tedavisi için hangi miktarlarda ve nasıl kullanılacağına uzman hekim karar vermelidir. Ayrıca depresyon tedavilerinde verilen ilaçların yanında iyileşmenin etkisini artırabilmek için folik asit takviyesinin nasıl yapılacağına da doktor karar vermelidir. Suda eriyen bir vitamin olduğu için aç yada tok karnına alınmasının herhangi bir sakıncası yoktur. 


Folik asit içeren bütün besinler bir arada

Folik Asit Hangi Besinlerde Var?

Folik asit içeren besinler sağlıklı bir yaşam için mutlaka tüketilmelidir. İnsanın ihtiyacı olan bu vitamin miktarı günlük yiyeceklerle karşılanabilir. Folik asit açısından zengin yiyecekler şunlardır:

Yeşil Yapraklı Sebzeler

Yeşil yapraklı sebzeler folik asidin zengin olduğu besinlerdendir. Folik kelimesi Latincede yaprak anlamına gelir ve folik asit bu kelimeden türemiştir. Marul, maydanoz, nane, roka, lahana ve ıspanakta bol miktarda bulunur.

Turunçgiller

Turunçgiller arasında yer alan limon, mandalina, portakal, greyfurt gibi meyveler bu vitamini içerir. Günlük tüketildiğinde vücudun folik asite olan ihtiyacını karşılarlar. 

Baklagiller

Baklagiller folat açısından zengin yiyeceklerdir. Mercimek, fasulye, barbunya ve bezelye günlük tüketilerek gerekli vitamin alınabilir. Örneğin bir tabak mercimek günlük alınması gereken folik asiti içerir. 

Kuşkonmaz

Kuşkonmaz, birçok mineral ve vitamin içermektedir. Lezzetli ve besleyicidir. Günlük yarım kasesi gerekli folik asitin alınması için yeterli olur. 

Avokado

Avokado, son zamanlarda ülkemizde yaygınlaşan bir meyvedir. Özellikle içerdiği yağ asitleri, K vitamini ve folik asitle vitamin deposudur. Genellikle kahvaltılarda ve salata içerisinde tüketilir. 

Brokoli

Brokoli folik asitin yanında potasyum, E ve B6 vitamini kaynağıdır. Detoks yiyeceği olarak bilinir. Buharda pişirilerek tüketilmesi tavsiye edilir. Böylece içerisindeki folat değeri düşmemiş olur.

Yumurta

Yumurta, protein deposu olarak bilinir. Aynı zamanda vitamin, mineral ve folat bakımından da oldukça zengindir. Diyet programlarında en çok tercih edilen yiyecekler arasındadır. 

Karaciğer ve Böbrek

Karaciğer ve böbrekte yoğun miktarda bu vitaminden vardır. Özellikle dana karaciğeri tavsiye edilir. Bu besinlerin taze ve sağlıklı bir şekilde tüketilmesi önerilir. 

Fındık

Fındık protein, vitamin, mineral kaynağı olmasının yanında lif miktarı açısından yoğun olarak tüketilen bir besindir. İçerdiği yüksek miktardaki folat oranıyla da tüketimi tavsiye edilmektedir. 

Pancar

Pancar, bir kase tüketildiğinde günlük alınması gereken folik asitin üçte biri karşılanmış olur. 

Muz

Muz, folat miktarı yüksek olan bir meyvedir. Folik asit açısından zengin olan maddelerle birlikte tüketildiğinde günlük ihtiyacı karşılayabilir. Bunun dışında içerisinde potasyum, manganez ve B6 vitamini vardır. Saydıklarımıza ek olarak folik asit açısından zengin başka besinler de söz konusudur. Peki bu yiyeceklerin dışında folik asit nelerde var?

  • Çilek
  • Ceviz
  • Buğday
  • Soya fasulyesi
  • Bamya
  • Domates suyu
  • Bal kabağı 
  • Papaya
  • Ay Çekirdeği
  • Kereviz 
  • Kayısı
  • Kırmızı Biber
  • Tahin
  • Makarna
  • Beyaz ve Kepek Ekmek

Bu besinler dengeli şekilde tüketildiği zaman vücut için gerekli olan folik asitin doğal yollarla alınması sağlanmış olur.

Folik asit içeren besinlerin tüketilmesine rağmen bir insan folik asit eksikliği yaşıyorsa yapılması gereken bir doktora başvurmak olmalıdır. Uzman hekim bu eksikliği gidermek için folik asit ilaç tedavisine başlayabilir. Bu tedavi 2-3 ay yada daha fazla sürebilir. 

Folik asitin yan etkileri araştırıldığında bilinen bir semptoma rastlanmamıştır. Fakat alınan ilaç yada gıda takviyelerinde kişinin alerjisi olduğu maddeler bulunabilir. Buna dikkat edilmesi gerekir. 

Folik Asit Fiyatları

Folik asit fiyatları ürünün markasına ve miligrama göre değişmektedir. Ayrıca ilaçların yanında bazı firmaların ürettiği gıda takviyeleri de bulunmaktadır. Bu ürünler ilaç değildir. Vücudun ihtiyacı olan besinlerin tablet şeklinde yani daha konsantre biçimde alınmasıdır.