Vücutta yeteri kadar demir minerali bulunmadığında baş gösteren demir eksikliği, farklı sebeplerle kişilerin hayatını sekteye uğratan bir hastalık türüdür. Halk arasında “Kansızlık” olarak bilinen “Anemi” ye yol açan demir eksikliği, dünya genelindeki en yaygın anemi türüdür. 

Demir eksikliği vücudun artan demir ihtiyacının karşılanamaması ile kendini gösterebileceği gibi, alınan demir miktarının yeterince emilememesi durumunda da ortaya çıkabilir. Demir minerali, kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobinin temel yapı taşı olduğu için karşılanamamasının en önemli sonucu anemidir. 


Demir Eksikliği Nedir? 

Demir eksikliği vücutta bulunan demirin yetersizliği durumunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu durum aynı zamanda demir eksikliği anemisi olarak da bilinir. Demir minerali vücut için hayati derece bir öneme sahiptir. 

Kana kırmızı rengini veren hemoglobin maddesinin temel yapı taşı olan demir, aynı zamanda kan hücrelerini de beslemekle görevlidir. Dolayısıyla demir mineralinin varlığıyla beslenen kan hücreleri, sahip oldukları oksijeni akciğerden alarak diğer dokulara ulaştırır ve dolaşım sistemi varlığını sürdürmeye devam eder. 

Kanda bulunan demir oranı azaldığında ise alyuvar üretimi sekteye uğrar. Bunun sonucunda vücutta taşınan oksijen miktarında azalmalar görülür. İşte bu duruma demir eksikliği anemisi adı verilir. Bu durum halk arasında kansızlık hastalığı olarak da bilinir.


Demir Eksikliği Neden Olur? 

Demir ne yazık ki vücut tarafından üretimi sağlanamayan bir mineral türüdür. Bu yüzden de dışarıdan, yani gıda takviyesi gibi yollarla alınması gerekir. Zira demirin karşılanamadığı durumlarda anemi hastalığı baş gösterir. Gereğinden daha az demir alımı ise vücutta mevcut olan demir miktarını azaltan etkenlerden birisidir. 

Yetersiz ve dengesiz bir beslenme düzenine sahip olan kişilerin vücutlarında demir eksikliği durumu sıklıkla gözlemlenir. Özellikle vegan ve vejetaryen beslenme düzenlerinde vücuda demir bakımından zengin olan et gibi besinler girmediği için gözle görülür farklar ortaya çıkar.

Zira bakliyat ve bitkisel gıdalar her ne kadar faydalı olsalar da demir zenginliği açısından et ürünleri kadar yeterli değildir. 

Kadınların ise regl ve hamilelik dönemlerinde demir eksikliği ile karşılaşması olasıdır. Özellikle âdet kanamalarını sık yaşayan kadınlar daha fazla demire ihtiyaç duyar. Bu durum ayrıca aşırı denilebilecek düzeyde egzersiz yapan ve kaza sonucu fazla kan kaybeden kişilerde de görülür.Tüm bunlara ek olarak demir eksikliği nedenleri kendini aşağıdaki hallerde de gösterebilir:


  • Mide asit salgısının yeterli miktarda olmaması,
  • Kronik demir eksikliği,
  • Fazla miktarda kafeinli içecek tüketmek,
  • Ülser,
  • Mide ya da ince bağırsakların bir kısmının olmaması,
  • Vücuda alınan demirin yeterli oranda emilememesi,
  • Demir emilimini bozabilecek etkileri olan ilaçlar kullanmak.


Demir Eksikliği Belirtileri yaşayan kadın hasta

Demir Eksikliği Belirtileri

Demir eksikliği belirtileri genellikle hastalığın ilk safhalarında fark edilemez. Çünkü oluşmakta olan semptomlar bu dönemde henüz hafif semptomlara sahiptir. Dolayısıyla malum belirtiler, ancak etkisinin artmaya başladığı dönemlerde kendini gösterir. Bu belirtiler içinde yorgunluk ve halsizlik durumları en çok görülen şikayetler arasındadır. 

Yaygın olan belirtilerin haricinde görülen birtakım şikayetler de bu hastalığın belirtileri olarak kabul edilir. Mesela, bazı kişilerde normalde yenmeyecek şeyleri yeme isteği doğar. Buz ve toprak yeme isteği bunlardan bazılarıdır. Vücutta ve başta duyulan ağrılar da demir eksikliği sonuçları olarak kişinin hayatını sekteye uğratan durumlar arasındadır. 

Göğüs ağrısı, kalp ritminde hızlanma ve nefes darlığı da belirtiler arasındadır. Ayrıca el ve ayaklardaki soğukluk hissine ek olarak çocuklarda bu hastalık iştahsızlık gibi belirtilerle kendini gösterir. Tüm bunların haricinde minimal derecelere sahip olan diğer belirtiler şu şekildedir:


  • Ciltte solgunluk ve renksizlik
  • Sürekli olarak yorgunluk hali
  • Konsantre olma güçlüğü
  • Baş ağrısı
  • Ellerde ve ayaklarda uyuşma hissi
  • Dudaklarda çatlaklar
  • Tırnaklarda güçsüzlüğe bağlı olarak kırılganlık


Bebeklerde Demir Eksikliği Belirtileri

Bebeklerde demir eksikliği kendini sıklıkla yorgunluk, iştahsızlık, saç dökülmesi ve hırçınlık gibi birtakım psikolojik sorunlar ile gösterir. Hatta bu dönemlerde tedavi edilmeyen demir eksikliği ilerleyen dönemlerde kalp yetmezliği ve mental geriliğe yol açabilir. Dolayısıyla çocuğunuz mevcut belirtilerin dışında şu tip semptomlara da sahipse, doktor desteği almanız önemlidir;


  • Çok esneme
  • Uyuklama ve uyku süresinde uzama
  • Dikkatsizliğe bağlı olarak okul başarısında düşüş
  • Emeklemeye başlayan bebeğinizin emeklemeyi bırakması


Demir Eksikliği Nelere Yol Açar? Sonuçları Nedir?

Demir eksikliği zararları bakımından başta dolaşım hastalıkları olmak üzere, birçok fiziksel ve ruhsal sorunlara yol açar. Bu zararlar kişinin gelişim çağlarına göre değişim gösterir. Üstelik kronik hastalıklara sahip olan kişilerin bilinen belirtileri göstermesi durumunda doktor yardımına başvurması gerekir.

Aksi takdirde kişi geri dönüşü olmayan hastalıklarla hayatının geri kalanında yaşamak durumunda kalabilir. Bu hastalıkları şu şekilde sıralamak mümkündür:

  • Bebek ve çocuklarda görülen zekâ geriliği
  • Kalp rahatsızlıkları
  • Bağışıklık sisteminde zayıflamaya bağlı olarak daha kolay hastalanma
  • Huzursuz bacak sendromu
  • Erken doğum riski gibi hamilelik sorunları


demir eksikliği anemisi ve normal hücreyi gösteren çizim

Demir Eksikliği Anemisi

Dolaşım sisteminin sorunsuz bir şekilde işlemesini sağlayan alyuvarların demir mineraline ihtiyacı vardır. Zira kana kırmızı rengini veren hemoglobin, demir içerir ve alyuvarlar oksijeni akciğerden alıp diğer dokulara ulaştırarak dolaşım sistemine katkıda bulunur.

Ancak kandaki demir oranı düşük olduğunda alyuvar üretimi azalarak dolaşım sistemi zarar görmeye başlar. Bunun sonucunda ise demir eksikliği anemisi olarak bilinen hastalık baş gösterir. 


Demir Eksikliği Nasıl Anlaşılır? Tanısı Nasıl Konulur?

Demir eksikliği teşhisi genellikle kan testleri sonucunda ortaya çıkar. Bazı durumlarda ise kişi başka bir sebepten ötürü doktora giderek durumunu öğrenir. Ancak her halükârda hastalığın erken teşhisi için vücuttaki demir depolarının durumunu inceleyen testlere ihtiyaç duyulur. 

Durumuyla alakalı olarak şikayetçi olan kişi doktora gittiğinde, tıbbi öyküsünü anlatarak doktorun daha fazla bilgi edinmesini sağlar. Burada özellikle kadınların regl dönemleri hakkında bilgi vermeleri önemlidir.

Kişi doktora şikayetlerini anlattıktan sonra, kendisinden hastalığını kesin olarak teşhis edebilmek için kan testi yaptırması istenir. Burada yapılan testte, kandaki birtakım değerler incelenir. Hemoglobin, Hematokrit, Eritrosit sayısı ve Transferin bu değerlerden bazılarıdır. 


Demir Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Demir eksikliği tedavisi boyunca genel olarak hastanın demir takviyesi alması sağlanır. Ancak tedaviye başlamadan önce kansızlığın doğru olarak tespit edilmesi hayati bir öneme sahiptir.

Demir eksikliğinin tedavisi, yapılan testin sonucunda bulunan sorunu çözmeye yönelik olarak başlar. Ardından vücudun yeterli miktarda demir alması sağlanır. Hastalık tespit edildikten sonra ise doktorun önerdiği demir eksikliği ilaçları kullanılmalıdır. 


Demir Eksikliği tedavisi için test tüpleri


Demir eksikliği ilaçlarının dozu ve kullanım süresi yine doktor tarafından belirlenir. Çünkü gereğinden fazla dozda bu ilaçları kullanmak vücuda zarar verir. Hatta bu süre boyunca bazı ilaçlar başka ilaçlarla birlikte kullanılamaz.

Antiasit içeren ilaçlar bunlardan bazılarıdır. Aynı şekilde mide koruyucu bazı ilaçlar da demir emilimine engel oluşturabilir. Bu yüzden ilgili ilaçların demir takviyesi almadan en az birkaç saat önce kullanılması gerekir. 

Demir takviyeleri herkeste aynı etkileri göstermeyebilir. Örneğin, bazı kişilerde kabızlık görülebilir. Bu durumda doktor önerisiyle beraber ek birtakım ilaçlar kullanılabilir. Bu tip durumlarda tedaviyi doktor tavsiyesi olmadan sonlandırmak doğru değildir.

Zira demir eksikliği tedavisi birkaç aydan daha uzun sürebilir. Hatta bazı kişilerde anemi şiddetli bir şekilde seyredebilir. Bu durumda demir, damardan ya da kan nakli yoluyla verilebilir.  


Demir Eksikliği Nasıl Giderilir?

Demir eksikliğini gidermek için takviye ilaçları gerektiği gibi kullanmak gerekir. Yani bu ilaçlar doktor görüşü almadan bırakılmamalıdır. Aksi takdirde hastalığın yeniden nüksetme ihtimali artar.

Ancak tedavi gerektiği gibi sürüyorsa, bazı ek yollara başvurulabilir. C vitamini bu ek takviyelerden birisidir. Çünkü portakal ve limon gibi narenciye gıdalarını tüketmek, vücudun C vitamini almasına yardımcı olur. Bunların tüketimiyle demirin vücut tarafından emilimi de kolaylaşır. C vitamini bakımından zengin gıdalar ise şu şekilde sıralanabilir:

  • Portakal
  • Mandalina
  • Kivi
  • Kavun
  • Brokoli
  • Biber
  • Greyfurt
  • Yeşil yapraklı sebzeler

Bebeklerde bu eksiklik durumunu önlemek için, bebeğin demir eksikliği bulunmayan bir anne tarafından emzirilmesi önerilir. Aynı şekilde demir takviyeli mamalar da bu durumda tercih edilebilir. Ancak bebeğe demir takviyesi her yaşta yapılamaz. Takviye için bebeğin altı ayını bitirmesi beklenir.

Bu süreden sonra bebekte demir alımını artırmak için doktor tavsiyesi ile demir takviyeli mamalar tercih edilebilir. Buna ek olarak, 1 yaşından itibaren bebeğin tükettiği süt miktarı sınırlandırılmalıdır. Çünkü gereğinden fazla süt tüketen bebeklerin vücutlarında demir emilimi sekteye uğrayabilir. 


Çocuklarda Demir Eksikliği Nasıl Giderilir?

Çocuğunuzun gelişimini etkileyebilecek güce sahip olan demir eksikliğini giderebilmek için çeşitli besin takviyelerinden faydalanabilirsiniz. Günümüzde dünyanın en sık görülen beslenme bozukluğu hastalığı olan demir eksikliğini gidermek için çocuğunuzun beslenmesine yeni bir rutin kazandırabilirsiniz. 


Çocuklarda demir eksikliği belirtileri


Kırmızı etin demir bakımından en zengin besin olduğu, kabul gören bir gerçektir. Aynı şekilde balık, karaciğer ve yumurta da demir bakımından oldukça zengin besinler arasındadır. Mesela yumurtayı menemen gibi pişirip, domates, soğan ve C vitamini zengini olan sivri biber ile birleştirerek emiliminin de kolay bir hale gelmesini sağlayabilirsiniz. 

Kuru gıdalar içerisinden üzüm, kayısı, erik, çiğ badem, fındık, fıstık ve ceviz gibi kuruyemişler demir bakımından zengin kaynaklar arasında bulunur. Dolayısıyla çocuğunuzun beslenme çantasına bir avuç kuruyemiş koyarsanız demir kaynaklarından faydalanmasını sağlayabilirsiniz. Ancak bu gıdaların aşırı tüketilmesi durumunda, kalori bakımından yüksek olabileceğinden diyabet ve obezite hastalıklarıyla karşılaşma riski bulunur. 


Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir? 

Demir eksikliğine en iyi gelen şey, demir bakımından zengin olan gıdaları düzenli bir şekilde tüketmektir. Böylece hastalık kontrol altına alınabileceği gibi en başından da engellenebilme imkânı doğar.

Demir bakımından zengin gıdaları ise bezelye, fasulye ve ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler olarak sıralamak mümkündür. Üstelik bakliyatlara ek olarak narenciyeler, deniz ürünleri ve kırmızı et tüketimi de aynı şekilde demir eksikliğine iyi gelen gıdalar arasındadır. 

Tavuk gibi kümes hayvanları da bu bağlamda kırmızı et gibi tercih edilebilecek besinler arasındadır. Bazı kuruyemişler de demir eksikliği anemisi karşısında tüketilebilecek gıdalardandır.

Aynı şekilde gluten içeren bazı tahıl ürünleri de demir eksikliğine iyi gelen besinler arasında yer alır. Özellikle kırmızı et tüketmeyen vegan ya da vejetaryen beslenme düzenine sahip kişilerin aldıkları demir miktarına dikkat etmeleri gerekir. 


Demir Eksikliği İlaçları

Demir bakımından zengin besinleri tercih etmemek bu eksikliğe yol açarken aynı zamanda vegan ya da vejetaryen gibi beslenme düzenleri de aynı sorunu tetikleyen unsurlar arasında yer alır.

Bu nedenle demir takviyesi veya ilaçlarına ihtiyaç duyulur. Piyasada birbirinden farklı formlarda ilaç çeşitleri bulunsa da bunların arasından en çok bilinenleri;

  • Demir sülfat,
  • Demir glukonat,
  • Demir sitrat içerenleridir. 

Demir eksikliği semptomlarının tedavisinde en yaygın olarak kullanılan yol, oral yolla bu ilaçların alınmasıdır. Bu bağlamda demir hapı ya da uzun salınımlı demir tableti daha güvenli ve ucuz olduğu için demir ilacının başka formlarına kıyasla daha çok tercih edilen takviyelerdir. 

Demir eksikliği tedavisi maksadıyla oral yolla kullanılan ilaçlar yaygın olarak demir sülfat, fumarat ve glukonat formlarıdır. Vücuttaki demir oranı, elementer demir olarak da bilinir. Bu yüzden demir takviyelerinin hepsi farklı dozlarda elementer demir içerir.

Demir eksikliği tedavisinde yaygın olarak hap ya da tablet gibi ilaçlar kullanılsa da hastanın durumuna bağlı olarak şurup ya da iğne gibi alternatif formlar da kullanılabilir.


Demir Emilimini Engelleyen Yiyecekler Nelerdir?

Bazı yiyecekler içeriğinde bulunan bileşenler nedeniyle vücuttaki demir emiliminin engellenmesine neden olur. Bunun sonucu olarak da demir eksikliği belirtileri kendini gösterebilir. Bu yiyeceklerden bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:

  • Kepekli tahıllar
  • Yağlı tohumlar
  • Siyah çay
  • Kahve
  • Soya ve kazein
  • Kalsiyum tuzları


Demir eksikliğine iyi gelen besinler

Demir Eksikliğine İyi Gelen Besinler Nelerdir?

Demir eksikliğine iyi gelen gıdalar genel olarak narenciyeler, baklagiller ve et ürünleri olarak sıralanabilir. Bu besinler tek başına demir eksikliği ile savaşabilecek güce sahipken, bunları diğer gıdalar ile tüketmek, emilim konusunda da vücuda yardımcı olur. Demir eksikliğine iyi gelen besinler aşağıdaki gibidir:

  • Kuru meyveler
  • Yeşil yapraklı sebzeler
  • Kırmızı et ve deniz ürünleri
  • Kuru baklagiller
  • Narenciyeler
  • Yumurta


Demir Eksikliği Belirtileri - SSS


Demir Eksikliğim Olduğunu Nasıl Anlarım?

Demir eksikliğinizin olduğunu anlamak için birbirinden farklı yollar mevcuttur. Demir eksikliği kendini sıklıkla halsizlik, dikkat bozukluğu, baş dönmesi ve ciltte solgunluk hallerinde gösterir. Bu semptomlar kendilerini sıklık derecesine göre gösterse de kesin bir teşhis için doktor görüşü almanız gerekir. 


Kansızlık ve Demir Eksikliği Aynı Şey mi?

Halk arasında kansızlık adı verilen durum, demir eksikliği anemisiyle aynı anlama gelir. Bu durum vücudun ihtiyacı olan demir miktarını alamadığı zamanlarda kendini gösteren ve kişinin hayatını sekteye uğratan bir hastalık türüdür. 


Demir Eksikliği Kaç Olmalı? 

Ferritin değerleri vücudun sahip olduğu demir oranını belirtmeye yarar. Dolayısıyla ferritin değerlerinin artıp azalması vücuttaki demir oranının dalgalanmasına işaret eder. Normal ferritin değeri, yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişkenlik gösterse de genel olarak erkeklerde 20-500 ml/mg iken kadınlarda bu oran 20-200 ml/mg aralığındadır.


Yoğurt Demir Eksikliği Yapar mı? 

Demir eksikliği ileri boyutta olan kişilerin süt, yoğurt ve ayran gibi gıdaları yemeklerin yanında değil, ara öğünlerinde tüketmeleri daha uygundur. Zira yüksek oranda kalsiyuma sahip bu besinler vücuttaki demir emilimini yavaşlatabilir. 


Limon Demir Eksikliği Yapar mı? 

Limonun demir eksikliğine neden olacağına dair bir iddia bulunsa da durum sanıldığı gibi değildir. Aksine limon gibi C vitamini bakımından zengin olan gıdaların yemekler ile beraber kullanılması durumunda vücuttaki demir emilimini hızlandırdığı, araştırmalar sonucunda elde edilen veriler arasındadır. 


Anemi ve Demir Eksikliği Aynı Şey Mi?

Anemi genel olarak bir hastalık çatısı olduğu için burada ikisinin aynı şeyler olduğu söylemek doğru bir tanım olmayacaktır. Ancak demir eksikliği anemisi özelinde konuşmak gerekirse, bu durum kansızlık olarak da bilinen durumun tıbbi karşılığıdır.